Beni Ödülle Cezalandırma / Kitap İncelemesi

Doktor Özgür Bolat biz ebeveynler, eğitimciler ve tüm anne baba adayları için muazzam bir eser  hazırlamış. Kitabın ismi Beni Ödülle Cezalandırma .

Peki nasıl olur da bizlerin teşvik amaçlı sık sık başvurduğumuz ve dahası çocuğun da karşılılığında birşeyler elde ettiği bu yöntem 'Ceza' olabilir ?

Yazara göre ödülle çocuklara yapması gerekenleri yaptırmak mümkün. Ama devamlılığı sağlamak için sürekli çocukları heyecanlandıracak yeni ödüller bulmak zorunda kalacak vee çocuk , ödülsüz iş yapmamaya başlayacak ve dolayısıyla da sorumluluk ve değer kazanamayacak.

Ayrıca yapılan araştırmalarda ödülün iç motivasyonu öldürdüğü , başarma hissini körelttiği de belirtiliyor. 

Bir çocuk yapması yada zaten sevmesi gereken işler için ödül alıyorsa ' Bu işin karşılığında ödül alıyorsam ben işi sevmiyor olmalıyım ' diye bir çıkarımda bulunuyor. Dolayısıyla ödülle motive olan çocuğun yaptığı işten soğuduğu gözlemleniyor. 

Şirketlerde pirim yada ödül sistemi ile çalışanlarından daha verimli hizmet alan kurumların olabileceğini kabul aden yazar , bunun sadece mekanik işlerde mümkün olabileceğini , düşünce ve yaratıcılık gerektiren işlerde ödülün ters etki yaparak eksi duruma geçileceğini vurguluyor.

Aynı zamanda ödül sisteminin zamanla değerleri olumsuz etkilediği  , ödüle odaklı hizmetten dolayı yapılan işin de kalitesinin azalttığı görülüyor .

Aynı zamanda ödül , kişilerin kendi ile ilgili değerlerini de olumsuz etkiliyor .İnsanların doğasında olan ' kabul görme isteği'' söz konusu ödül kazanımı gerçekleşmediğinde yerini başarısızlık duygusuna bırakıyor .Özgüvensizlik ve kabul görememe duyguları bireylerin sosyal hayatlarında çekingen ve içe kapanık ve dahası mutsuz olmalarına neden oluyor.

Peki ödül vermek bu kadar zararlı ise aileler nasıl bir yol izlemeli ?

Örneğin ödevini yapmak istemeyen bir çocuğu ele alalım ; 

Çocuk ödev yapmak istemiyor ve anne ' ödevini yaparsan sana tabletini vereceğim ' diyerek ödevini yapması için çocuğu teşfik ediyor. Burada çocuğun aldığı mesaj aslında ' Tabletimi almazsam ödev de yapmak zorunda kalmam. ' oluyor . 

Doğru olan, bu konuda çocuğun hangi sebep ile ödevini yapmak istemedeğini öğrenebilmek. 

Çocuklar evvela anne babayı model alarak öğrenmeye başlar . Çocuğunuzda yapmasından hoşlanmadığınız davranışları konusunda benzer şekilde davranıp - davranmadığınızı kontrol etmelisiniz. Anne - babanın yapmaya devam ettiği şeyleri (örneğin kola içmek ) çocuğa ' Yapma diyerek hiç bir sonuç elde edemezsiniz.    

Aileler ' koşulsuz ebeyenlik ' prensibini belirlemeli ve çocuklarına karşı yazarın PİDE diye  kodlandırdığı aşamaları uygulayarak çocukları ile daha sağlıklı ilişkiler kurmalıdır.

Perspektif : Çocuğun bakış açısını öğrenmek ve anlamak .

İhtiyaç: Çocuğun yaptığı yanlış davranış onun bir ihtiyacı olabilir. Bunu incelemek ve anlamak.

Duygu : Çocuğun duygusunu anlamak ve onaylamak . Bazen çocuklar bir şeye direttiğinde altında yatan sebep korku yada endişedir.

Emek : Aile çocuğunun davranış sorunlarını çözmek için çaba harcamalı dolayısıyla ' emek vermelidir '

Peki Çocuklar Nasıl Öğrenir ?

Koşulsuz ebeveyn olmaya adım attık ve perspektif , ihtiyaç , duygu ve emek adımları eşliğinde çocuğumuzu anlamaya çabalıyoruz . 

Yazara göre kişiler öğrenebilme için akışta olmalıdır . Nedir bu akış ?

Hedefler ne çocuğun yaparken sıkılacağı kadar kolay , ne de yapamayacağı ve hayal kırıklığı yaşayacağı kadar zor olmalı . İkisinin arasında ( akışta ) ve çocuğun seviyesinin biraz üzerinde olmalıdır. Çünkü yapılan araştırmalar gösteriyor ki insanlar sevdikleri işi yapmıyor. Yapabildikleri işi seviyor ve bunda gelişim gösteriyorlar.

Çocuklar geribildirim yaparak ( Soru sorduğunda anlamaya çalışmak ve duygularını ifade etmesi için sorular sormak ) ve özdenetim ( seçme hakkı tanımak ve fikrini sorarak ) ile gelişir ve öğrenir .

Tüm çabalar ve doğru iletişim kurma yöntemlerimize rağmen çocuk hatalı davranışında ısrar ediyorsa burada en son yapılması gereken ise 'Bedel Ödetmek   oluyor  

Bu kesinlikle bir cezalandırma değil ve çocuğun da bu şekilde algılamaması için  uslup ve tarzımıza dikkat etmeliyiz  

Örneğin yemek saatinde yemek yemek istemeyip  hemen akabinde yemek isteyen çocuğa yemeğini kendisinin hazırlaması yada bir sonraki yemek saatine kadar beklemesi (yani davranışının bedelini ödemesi   istenir . Tabiki tüm bunlardan önce anne baba olarak ve çocuğun da birey olarak fikri alınarak aile kurallarının belirlenmiş olması gerekir... 

Bir kitap incelemesinin de sonuna geldik . 

Sonraki okumalarda görüşmek üzere .. 🤗